Kunstkaart

Visuele experimenten Dagelijks slaat men kranten open met foto’s die men zonder twijfel ziet als feitelijke afbeeldingen van de werkelijkheid. Men kijkt naar een foto van een gebeurtenis en denkt deze te zien zoals de fotograaf haar zag op het moment voor de sluiter dichtklapte. Foto’s lijken veel op de zichtbare werkelijkheid, dat ze in de laatste 150 jaar, sinds Daguerre’s ontdekking, toonbeelden van objectiviteit zijn geworden. Bijna tegengesteld gaat men om met getekende en geschilderde illusies. Een vervorming kan beginnen met vervagen. Men gelooft dat het vervreemde vlekken patronen vertrouwde werkelijkheid verbergt. Men vertrouwt zijn ogen, die een stel verfstreken zien niet, en zoekt naar de, juiste interpretatie. Denkend aan wat het schilderij kan voorstellen, hoopt men al analyserend dat de juiste interpretatie snel voor ogen zal komen, voordat iemand de oplossing verraadt. Hollands perspectief. Met fotografische beelden schilder ik de illusie van ruimte in een plat vlak, waarbij ik dit kan plaatsen in de illustere traditie van de Nederlandse perspectiefkunstenaars. Eeuwenlang werd een zeer hoge waarde gehecht aan de kunst van het perspectieftekenen, dat oorspronkelijk ontwikkeld was door Italiaanse Renaissanceschilders, die volgens hun verbaasde toeschouwers ‘een gat in de muur maakten’. In Holland waren bijvoorbeeld Jan Vermeer en Pieter Saenredam meesters in het scheppen van sfeervolle ruimtes in het platte schildervlak. De rijke traditie kenterde echter met de komst van de fotografie in de negentiende eeuw. Perspectief tekenen was geen kunst meer. Met ruimtelijke illusie, mede door gebruik van fluweel, probeer ik net als in de zeventiende eeuw de toeschouwer weer te verbazen en geeft daarmee de oude traditie, nieuwe uitgangspunten voor mijn werk. Men ziet een perspectief correcte kamer, een tafel met een vaas en bloemen, zoals men vele kamers kent. Er lijkt licht van bovenaf door een raam te schijnen. In, neen, los van het schilderij, zweven vijf losse vormen. De vormen zijn gemaakt van een fluweelachtige stof. Het waarnemingssysteem is zeer gevoelig voor texturen van voorwerpen, die door lichtweerkaatsing gedetailleerd op het netvlies worden geprojecteerd. In het algemeen zijn ruimtelijke vormen beter te zien wanneer de oppervlakte van een voorwerp een scherpe textuur weerkaatsen. Vergelijk bijvoorbeeld eendezelfde berglandschap in de mist en in de avondzon. De mist vervaagt de textuur en de tekening van de bergwanden en verkleint de ruimte, terwijl in de avondzon de textuur en de tekening haarscherp uitkomen en het berglandschap een gedetailleerde immense ruimte geven. En niet alleen de ruimtelijke vormen van voorwerpen, maar ook bepaalde tastbare eigenschappen, zoals hardheid, gladheid, worden door een scherpe weerkaatsing van de textuur beter zichtbaar. Een stof als fluweel absorbeert veel licht en weerkaatst een weinig scherpe floers, waarin de zachtheid zichtbaar is. Vergeleken met fluweel weerkaatst graniet veel licht met een zeer scherpe tekening, waarin de harde eigenschappen zichtbaar zijn. Op een afstand ziet men enkel een difuse lichtweerkaatsing van de fluwelen stof, die lijkt aan te geven dat het materiaal zacht is. De losse vormen lijken zo te zweven door de ruimte. Het waarnemingssysteem lost de voor het oog onduidelijke situatie vermoedelijk op door aan de achterzijde een muur te zien. Het veld rondom de vormen laat zich visueel meetrekken, als het ware een langzaam voorbij glijdende film. De compositie geeft op enige meters een onduidelijke visuele situatie, dat het waarnemingssysteem zich laat verleiden tot de illusie, zich voor enkele seconds in het schilderij te bevinden.